Vlasače

Vlasače su selo u Zagori, od Trebinja udaljeno 18 kilometara. Smješteno je na 620 do 680 metara nadmorske visine u prisoju Stalovite grede (Dedijer, Hercegovina-Antropogeografske studije, str. 323).

Seoski atar od oko 2,8 km2 obuhvata prostrane, većinom krševite pašnjake, sa dosta zakržljale bjelogorične šume i malo obradivog zemljišta razbacanog po dolovima i vrtačama.
Selo ima obilježje krševitog područja, pa je vrlo siromašno sa radnom zemljom. Radi se o sitnim komadima koji su razbacani na svaku stranu oko sela po šumi i paši.

Glavno zanimanje stanovništva bilo je poljoprivreda i stočarstvo. Godine 1917., po pričanju Vlasačana, bilo je sušno ljeto što je onemogućilo pojenje stoke, pa su je mještani odvodili na rijeku Trebišnjicu, u Banjane ili na izvore u Cibrijanu (Ljubomir). Kad bi stanovnici svih sela Zagore odlazili sa stokom na izvore u Cibrijan (Ljubomir), stoku su zatvarali u štale kod Lubomiraca, a oni su spavali u njihovim kućama.
Mještani kazuju da bi nekada jednu godinu iznad sela sijali žitarice, a ispod sela povrće, a sljedeće godine bi radili obrnuto. A sve da bi stoka imala ispašu.

Ispaše ima dosta i prostire se na svaku stranu oko sela, ali su većinom krševite i gole. Selo je elektrificirano 1982. godine i djelimično je asfaltirano i povezano sa Trebinjem.

Šume u selu ima prilično i uglavnom služi za domaće potrebe.

Selo je možda nazvano po biljnoj vrsti Calamagrostis (Pujić, Iz trebinjske toponomije: Porijeklo ojkonima, Tribunia br. 10).

Naseljenost ovog sela možemo pratiti od Austrougarske okupacije, kada je vršen popis stanovništva i domova 1885. godine. Vlasače su selo zbijenog tipa, bez ikakve diobe na grupe ili čopore. Sve kuće stoje u blizini (10 – 30 m), ali su bez reda razmještene. U selu ima svega šest kuća.
Selom dominira kuća Draškovića. Sva je od tesanog kamena.

Kišnicom se snabdijeva iz kamenica, lokvi (Blizimulja i Lokva) i čatrnja kojih ima 11. Na zapadnoj strani od Parohijskog doma, na nekih 50 metara od njega, nalazi se na Brezačkom dolu lokva. Služila je za pojenje stoke, pranje odjeće, a mještani kazuju da su se nekada u njoj učili i plivati.
Od pozemnih oblika reljefa u selu se nalaze jame i pećine.

 U samom selu nailazi se na neke stare zidine (u sušici) i ne zna se jesu li to bile kuće. U Podima ima 4 – 5 omeđina, ali se o njima ništa ne priča. U Vučjoj Prodoli imaju neke omeđine i za njih se govori, da je tu nekad živio nekakav Miđojlo (?). I kod Petkovice ima takođe omeđina i o njima se ništa ne priča. Više Krivodola ima jedan grob i zove se Malev Greb (ili Malov Grob). O ovom grobu se ništa ne zna i ne kazuje.
Od starina se u selu nalaze i stećci (u srednjovjekovnom i savremenom groblju).

Brda koja pripadaju selu su: Mala Stražica, Mužice, Voćine, Krivodola, Kobilje brdo ili Kobilja glava (882 m), Vranja peć (812 m) Javorak (936 m) koji pripada i selu Janjač, Osoje, Rasovac i druga.

U selu su živjele dvije vrlo stare srpske porodice: Drašković (dvije kuće) i Grujičić (jedna kuća). U Vlasačama je živjela i porodica Vuković (tri kuće). Vukovići su iz sela Janjač, a u Vlasače je prešao prvi Trifko oko 1830. godine na čitluk. A nekada su u selu živjeli i Grozdanići, koji su obamrli.

Draškovići su bili poznata trgovačka porodica u Dubrovniku u kojem je imala i nekretnine. Sa Grujičićima se kopaju kod crkve Petkovice, a Vukovići u Zagori kod crkve Svetog cara Konstantina i carice Jelene.
Vlasačani su išli u školu koja se nalazi u susjednoj Zagori.

Broj stanovnika u selu po godinama je iznosio: 1885. godine – 45; 1926. godine – 55; 1948. godine – 49; 1991. godine – 9; 2015. godine – 2.

Sjeveroistočno od sela, a kraj puta koji vodi za Ljubinje, nalazi se crkva Svete Petke – Paraskeve (Sv. Petka na grčkom Paraskeva), u narodu poznata kao Petkovica. Izgrađena je u srednjovjekovnom groblju. Nalazi se na oko 711 mnv. Crkva je nekoliko puta rušena i obnavljana, a zna se da potiče iz turskog vremena, jer ju je 1857. godine registrovao ruski naučnik Aleksandar Giljferding, prilikom proputovanja kroz Hercegovinu.

Crkva je više puta obnavljana. Godine 1994. crkvu je osveštao vladika Atanasije Jevtić. Crkva je dobijala značajne poklone od priložnika, i to većinom imućnijih mještana i iseljenika. Tako je 1924. godine Jole Drašković poklonio zvono.

Dvadesetak do trideset metara od zapadnog zida groblja nalazi se Parohijski dom. Izgradnju ovog doma su pomogli Eparhija zahumsko–hercegovačka i primorska i Opština Trebinje, kao i pojedini donatori i mještani sela Vlasača. Gradnja doma je počela 2007, a završena 2010. godine.

/Kraj specijala/