Prije 159 godina rođen srpski naučnik Mihajlo Pupin

Danas se navršava 159 godina od rođenja Mihajla Pupina, koji je kao višestruko zaslužna ličnost, kao naučnik, inovator i veliki srpski patriota presudno pomogao Srbiju u njenim najtežim danima.

U susret 160. godišnjice od rođenja profesora Kolumbija univerziteta, bez čijih djela se, prema riječima Bila Gejtsa, “ne može zamisliti informatički sistem Amerike”, društvo Mihajlo Pupin i kompanija Telekom u saradnji sa SANU, pokrenuli su virtuelni muzej sa željom da ljudima širom svijeta ukažu na značaj Pupinovih naučnih dostignuća.

Pupin (Idvor, 9. oktobar 1854 - Njujork, 12. mart 1935) bio je jedan od osnivača i dugogodišnji predsjednik Srpskog narodnog saveza u Americi.

Na Londonskoj mirovnoj konferenciji 1913. godine pomagao je srpsku delegaciju, a zahvaljujući prevashodno njegovim ličnim vezama sa američkim predsjednikom Vudroom Vilsonom, presudno je pomogao Srbiji, odnosno novoj zajedničkoj državi, tokom Prvog svjetskog rata i neposredno potom, za vrijeme mirovnih pregovora.

Vjeruje se da je njegovom zaslugom Srbiji pripao dio Banata koji je uprkos sastavu stanovništva odlukom velikih sila već bio namijenjen Rumuniji.

Učestvovao je na mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. godine, poslije završetka Prvog svjetskog rata, braneći interese Srbije i nove zajedničke države koja je najzad uključivala i njegov rodni Banat, odnosno Idvor.

Osnovao je nekoliko dobrotvornih fondova, prvi 1914, nazvavši ga imenom Pijade-Aleksić-Pupin, a odatle su na svetosavskim akademijama nagrađivani najbolji učenici iz oblasti književnosti, istorije i guslarstva sa pjesmama koje je prikupio Vuk Stefanović Karadžić.

Tokom Prvog svjetskog rata u Americi je organizovao dobrovoljce za Solunski front i prikupljao pomoć za Kraljevinu Srbiju, a svojom ličnom imovinom garantovao je finansijske aranžmane za kupovinu oružja za srpsku vojsku odnosno dobrovoljce.

Drugi fond sa svojim imenom Pupin je osnovao 1926, za pomoć crkveno-školskoj opštini u rodnom Idvoru, srpskom društvu Privrednik i đacima sa područja današnje Vojvodine u poljoprivrednim školama.

Fond je kralj SHS/Jugoslavije Aleksandar Karađorđević odobrio posebnim ukazom.

Uložio je velik novac u osnivanje zadužbine pri Narodno-istorijsko-umetničkom muzeju u Beogradu iz kojeg su kupovana srpska umjetnička djela za muzej i izdavane publikacije o srpskim starinama.

Tom zadužbinom osnovanom početkom tridesetih godina, rukovodila je Srpska kraljevska akademija.

Među njegovim studentima je bilo nekoliko čuvenih svetskih naučnika i nobelovaca, a na Kolumbija univerzitetu u Njujorku, u vrijeme Pupinovog života, sagrađena je zgrada Odsjeka za fiziku nazvana Pupinova laboratorija.

Bio je i jedan od prvih naučnika koji su svim svojim autoritetom podržali korišćenje naizmenične struje koju je zagovarao Nikola Tesla, nasuprot Edisonu, koji je u jednosmernu struju imao uložen veliki kapital.

Tek uvođenje naizmjenične struje omogućilo je široko i sveobuhvatno korišćenje električne energije što bi u slučaju jednosmjerne bilo nemoguće.

Pupin je rođen 9. oktobra 1854. u Idvoru u tipičnoj banatskoj seljačkoj porodici u kojoj je bilo desetoro djece.

Nakon završene osnovne škole u Perlezu i pohađanja pančevačke realne gimnazije, 1872. je otišao iz rodnog Banata, na školovanje u Prag.

Već nakon dvije godine, 1874. odlazi u SAD, gdje je godinama radio kao fizički radnik i pohađao večernju školu.

Godine 1879. položio je prijemni ispit na Kolumbija koledžu u Njujorku. Kao primjeran student matematike i fizike uspjelo mu je da bude oslobođen školarine, a izdržavao se radeći fizičke poslove i dajući časove.

Potom je školovanje nastavio u Kembridžu u Britaniji i potom u Berlinu – gdje je doktorirao fizičku hemiju.

Nastavničku i naučnu karijeru obavljao je od 1889. do 1929. kao nastavnik fizičke matematike na Kolumbija univerzitetu u Njujorku, a patentirao je više desetina pronalazaka.

Za autobiografsko djelo “Sa pašnjaka do naučenjaka” objavljeno 1923, dobio je Pulicerovu nagradu.

MIhajlo Pupin bio je član niza naučnih asocijacija širom svijeta, poput Francuske akademije nauka, Srpske kraljevske akademije, bio je predsjednik Njujorške akademije nauka. Bio je počasni doktor čak 18 univerziteta.

Bio je oženjen Amerikankom Sarom Katarinom Džekson iz Njujorka. Imao je sa njom kćerku Varvaru, udatu Smit.

Umro je 12. marta 1935. u Njujorku i sahranjen je na groblju Vudlaun u Bronksu.