Događaji koji su obilježili region u 2023. godini

Godina 2023. u regionu ostaće upamćena najviše po masovnim zločinima koji su zavili Srbiju u crno. Dva masakra u kojima je ubijeno 19 ljudi dogodila su se u maju dan za danom i teško da će se društvo za dugo vremena oporaviti od toga. Najveće iznenađenje na političkoj sceni izazvao je kraj ere decenijske vladavine Mila Đukanovića.

Masakri u "Ribnikaru" i kod Mladenovca

Datumi 3. i 4. maja 2023. ostaće crnim slovima uklesani u istoriju Srbije. U masakrima u beogradskoj Osnovnoj školi "Vladislav Ribnikar" u Beogradu i u selima kod Mladenovca ubijeno je 19 ljudi, a društvo se još uvijek oporavlja od šoka.

Prvi zločin se desio 3. maja u OŠ "Vladislav Ribnikar" na Vračaru kada je ujutro u 8.40 učenik K.K., koji je tada imao 13 godina, ubio devet svojih vršnjaka i radnika obezbjeđenja i ranio još pet đaka i nastavnicu. Pošto je u momentu izvršenja napada imao manje od 14 godina, on po Krivičnom zakoniku Srbije ne može odgovarati za ovo masovno ubistvo. Smješten je u psihijatrijsku ustanovu. K.K. smatraju najmlađim masovnim ubicom na svijetu.

Pet mjeseci nakon masovnog ubistva podignuta je optužnica protiv roditelja, koja je kasnije potvrđena.

Otac je optužen za teško djelo protiv opšte bezbjednosti. Osumnjičen je da je obučavao sina kako da rukuje oružjem, kao i da nije obezbijedio uslove za čuvanje vatrenog oružja. Protiv majke K.K. optužnica je podignuta zbog nedozvoljene proizvodnje, držanja i prometa oružja.

Njima prijete dugogodišnje kazne zatvora, a K.K. je spominjan i kao svjedok u slučaju protiv njegovog oca.

Samo dan kasnije, 4. maja, dok je cijela zemlja tugovala za ubijenom djecom i radnikom obezbjeđenja, počinjen je još jedan masakr.

Te večeri je U.B., u selima Dubona i Malo Orašje kod Mladenovca, iz automatske puške ubio devet osoba, a ranio 12, uglavnom mladih ljudi. U.B., koji je odranije imao dosije, još nije počelo počelo suđenje, mada je Više javno tužilaštvo u Smederevu podiglo 18. oktobra optužnicu protiv njega, kojom mu se na teret stavlja teško ubistvo, za koje je zaprijećena kazna od 20 godina zatvora, pošto je u vrijeme počinjenog zločina imao manje od 21 godine, odnosno bio je mlađi punoljetnik.

Vučić i Nestorović pobjednici izbora

Aleksandar Vučić, predsjednik Srbije, i lista SNS-a, te lista "Mi - glas iz naroda", koju predvodi Branimir Nestorović, apsolutni su pobjednici, dok je lista oko socijaliste Ivice Dačića najveći gubitnik izbora održanih 17. decembra.

Lista oko SNS-a u Narodnoj skupštini Srbije osvojila je 130 mandata i vlast mogu formirati sami, dok lista "Mi - glas iz naroda", koja je prvi put učestovala na izborima, ima osvojenih 13 mandata.

Građani su 17. decembra izašli na vanredne izbore. Glasali su na parlamentarnim, pokrajinskim i lokalnim izborima, a lista "Srbija ne sme da stane", koju predvodi SNS, osvojila je najviše glasova i na republičkom i na lokalnom nivou u Beogradu.

SPS, koja je osvojila samo 18 mandata, zabilježila je drastičan pad u odnosu na prethodne izbore, a Dačić je izjavio da nisu zadovoljni i da je "možda vrijeme da SPS nađe novog lidera".

Apsolutno iznenađenje ovih izbora je lista "Mi - glas iz naroda" na čelu sa Nestorovićem. Njihov uspjeh teško je objasniti, posebno iz razloga što tokom kampanje praktično nisu bili ni vidljivi, a Nestorović je rekao je da su u toj kampanji potrošili svega 12.000 evra.

Uspjeh Nestorovićevog pokreta najbolje se vidi u Beogradu, odnosno na lokalnom nivou, gdje su osvojili šest mandata, a po nekima, kako je rečeno odmah nakon izbora, on je taj koji drži ključ Beograda u svojim rukama.

Napeta situacija na Kosovu

Situacija na Kosovu i Metohiji bila je jako napeta i 2023. Već početkom godine u Gotovuši, kod Štrpca, ranjena su dva Srbina, na koje je pucao Albanac. Nakon toga, incidenti, hapšenja i pucnjave pripadnika ROSU na KiM su se nizali.

Napetost su pojačali i lokalni izbori u četiri srpske opštine na sjeveru KiM krajem aprila, a koje su Srbi bojkotovali. Naime, u četiri opštine sa većinskim srpskim stanovništvom glasalo je svega 13 Srba. Nakon što su se Srbi okupili ispred zgrada opština Zvečan, Zubin Potok i Leposavić u pokušaju da spriječe upade prištinske policije u opštinske zgrade izbili su sukobi.

Ovi sukobi su postajali sve veći i sve više ljudi je bilo povrijeđeno. Istovremeno, pregovarački proces Beograda i Prištine je opet vraćen na nulu. Uslijedili su hitni sastanci o nastavku pregovora, a među kojima i u Briselu sa glavnim političarima koji su zaduženi za pregovaranja.

Ozbiljan bezbjednosni incident desio se u noći između 23. i 24. septembra kada je u oružanom sukobu između grupe Srba i prištinske policije u selu Banjska kod Zvečana poginulo troje Srba i jedan prištinski policajac.

Napeta situacija i dalje nije prestajala uz međusobne optužbe za sukob u Banjskoj. Milan Radoičić, kontroverzni biznismen i politički aktivista na sjeveru Kosova i Metohije, uhapšen je 3. oktobra i preuzeo je odgovornost za organizaciju ovog napada. Bilo je i nekoliko ključnih nedjelja za dijalog Beograda i Prištine, ali uglavnom su bili "korak naprijed, korak, dva nazad".

Kraj vladavine Mila Đukanovića

Jedan od događaja koji je promijenio političku scenu najprije u Crnoj Gori, a onda i u regionu je ubjedljiva pobjeda Jakova Milatovića na predsjedničkim izborima. Pobjedom predsjedničkog kandidata Pokreta "Evropa sad" na izborima za šefa države završena je vladavina Mila Đukanovića, koja je trajala više od 30 godina i otvoreno je novo poglavlje u političkoj istoriji te zemlje.

Đukanović je do sada uvijek pobjeđivao u prvom krugu izbora.

Milatović je pobijedio Đukanovića u drugom krugu izbora sa ubjedljivih 20 odsto razlike ili nešto više od 70.000 glasova razlike.

Đukanović je 6. aprila otišao i sa čela DPS-a, a za lidersku funkciju u stranci imenovan je Danijel Živković.

Sredinom maja raspao se Demokratski front, koji su činili NSD, PzP i DNP i odlučili da samostalno nastave političku karijeru.

Pobjedom na parlamentarnim izborima u junu PES, koji je predvodio Milojko Spajić, osvojio je najviše glasova, time i najviše mandata u budućem sazivu Skupštine Crne Gore.

Ovim je PES upisao treću izbornu pobjedu nad Demokratskom partijom socijalista (DPS), a sve zahvaljujući Spajiću i Milatoviću, predsjedniku Crne Gore, koji je na izborima pobijedio Đukanovića.

Milatović je u avgustu dao mandat Spajiću za sastav nove Vlade Crne Gore. Crna Gora je konačno krajem oktobra dobila Vladu, na čelu sa Spajićem. Vlada ima tri potpredsjednika, dva resorna potpredsjednika i 17 ministara. Za predsjednika Skupštine izabran je Andrija Mandić.

Hrvatska u Šengenu

Prvog dana 2023. godine Hrvatska je postala članica Šengenske zone, najvećeg područja slobodnog kretanja robe i ljudi u svijetu, u kojoj se nalaze sve članice Evropske unije, osim Bugarske i Rumunije, Kipra i Republike Irske, te još četiri države koje nisu članice EU: Švajcarska, Island, Lihtenštajn i Norveška.

Proces ulaska Hrvatske u Šengen je završen krajem marta kada je šengenski režim uveden i na aerodrome. Hrvatska je 2023. prešla i na novu valutu - evro, a kuna je otišla u prošlost.

Jezivo ubistvo Ane Volš

Posebnu pažnju privukao je slučaj jezivog ubistva Beograđanke Ane Volš iz Kohaseta, kod Bostona. Ona je nestala u novogodišnjoj noći, a njen suprug Brajan Volš je njen nestanak prijavio tek tri dana nakon što je navodno posljednji put viđena.

On je uhapšen dan nakon što je policija saopštila da obustavlja potragu za Aninim tijelom, a osuđen je za njeno ubistvo 16 dana nakon nestanka. Istragom je ustanovljeno da je opstruisao istragu, a da je, između ostalog, na internetu pretraživao "kako se riješiti tijela žene od 52 kilograma" i "kako raskomadati tijelo".

Tužilac je rekao da je tokom pretresa u podrumu njihove kuće nađeno 10 torbi u kojima su bili predmeti s krvlju. DNK testiranje je povezalo krv i tkivo sa Anom Volš. Njeno tijelo još nije nađeno i pretpostavlja se da je dijelove njenog leša Brajan Volš pobacao na deponiju ili da su oni uništeni u spalionici.

Nađen spisak Diane Budisavljević

Muzej žrtava genocida u Beogradu došao je u posjed originalnog spiska Diane Budisavljević sa imenima i svim podacima oko 5.800 srpske djece spasene iz ustaških logora smrti Nezavisne Države Hrvatske, za koji se mislilo da je izgubljen ili uništen.

Spisak srpske djece nastao je u Zavodu za gluhonijemu djecu u Zagrebu u okviru "akcije" humanitarke Diane Budisavljević, koja je tokom Drugog svjetskog rata spasila više od 10.000 mališana iz ustaških logora smrti.

Prokopan tunel ispod suda

Jedan od događaja koji su obilježili 2023. godinu u Crnoj Gori mogao bi biti i u rubrici "Vjerovali ili ne". Naime, iskopan je tunel koji vodi od depoa Višeg suda u Podgorici u kojem se čuvaju ključni dokazi do privatnog stana u stambenoj zgradi.

Kasnije je ustanovljeno da su ukradeni dokazni materijali iz nekoliko slučajeva.

Otmica i ubistvo male Vanje
Sjevernu Makedoniju i region je potresao nezapamćen zločin kada je 14-godišnja Vanja Gorčevska iz Skoplja oteta, a onda nakon nekoliko sati ubijena iz vatrenog oružja.

Nestanak djevojčice prijavljen je 27. novembra, a njeno tijelo je nađeno početkom decembra u okolini Skoplja. Policija je pronašla i tijelo ubijenog 74-godišnjeg Panče Žežovskog.

Javnost je dodatno šokirala činjenica da je u otmicu djevojčice umiješan i njen otac Aleksandar Gorčevski.

Za oba zločina policija tereti istu grupu ljudi čiji je motiv bio iznuda novca od majke djevojčice, koja je prethodno prodala stan, i dug od 500 evra ubijenog penzionera, čiji auto su nakon njegovog ubistva iskoristili za otmicu djevojčice. Ljupče Palevski Palča, prvoosumnjičeni za otmicu i ubistvo male Vanje i Žežovskog, a koji je pobjegao, uhapšen je u Turskoj. Javnost je u Sjevernoj Makedoniji protestom i peticijom tražila najveće kazne za njih.

Ukinuta presuda Zoranu Marjanoviću

Srbija, a i region nemalo su se iznenadili kada je ukinuta presuda Zoranu Marjanoviću, kojom je osuđen na 40 godina robije zbog ubistva supruge pjevačice Jelene Krsmanović, a Apelacioni sud saopštio da se suđenje vraća na početak.

Njemu je odlukom Apelacionog suda 3. oktobra ukinut pritvor i pušten je na slobodu. Marjanović je prvostepenom presudom osuđen 22. jula 2022. godine na 40 godina robije odlukom Višeg suda u Beogradu.

Od tada se nalazio u pritvoru, gdje je čekao odluku Apelacionog suda, koja ni poslije godinu i tri mjeseca od prvostepene presude nije donesena. Vijeće Apelacionog suda je održalo niz sjednica od 12. juna, nakon čega se povuklo u nejavni dio, gdje će razmotriti da li ima osnova za potvrđivanje ili ukidanje presude.

Saga oko slučaja "Marjanović" traje već godinama, od kako je Jelena Marjanović ubijena 2. aprila 2016. u kanalu pored nasipa u naselju Crvenka u Borči sa devet udaraca tupim predmetom u glavu. Marjanović je 3. oktobra izašao iz pritvora, a njega je dočekala djevojka Zorica Mitrović.