Naučnici napravili model ljudskog embriona bez muškarca i žene

Naučnici su razvili nešto što veoma liči na ljudski embrion u početnoj fazi, i to bez učešća sperme, jajne ćelije i materice.

Tim Weizmann Institute of Science (Vajsman) kaže da njihov „model embriona", napravljen od matičnih ćelija, predstavlja školski primjer pravog embriona, starog 14 dana.

Njihov izum čak oslobađa hormone, koji su u laboratorijskim uslovima dali pozitivan test na trudnoću.

Naučnici razvijaju modele embriona, u nadi da će pronaći etički način za proučavanje najranijih trenutaka našeg postojanja, piše BBC na srpskom.

Prvih nedjelju dana, od kada spermatozoid oplodi jajnu ćeliju, period je dramatičnih promjena - od nejasnog skupa ćelija, nastaje embrion, koji se vidi na ultrazvučnom pregledu kada se konstatuje trudnoća.

To je odlučujući period kada su u pitanju spontani pobačaji i urođene mane, ali nauka ga za sada slabo razumije.

„Nije kliše reći da je to crna tačka - naša saznanja su veoma ograničena", kaže profesor Džejkob Hana sa Vajsmanovog instituta.

Istraživanje embriona je puno pravnih, etičkih i tehničkih peripetija.

Međutim, sada postoji polje nauke koje se brzo razvija, a omogućava oponašanje prirodnog razvoja embriona.

Istraživanje, objavljeno u stručnom časopisu Nature, izraelski tim opisuje kao prvi „kompletan" model embriona, koji može da imitira sve ključne dijelove embriona u ranoj fazi razvoja.

„Ovo je zaista školski primjer ljudskog embriona, starog 14 dana", kaže profesor Hana, i dodaje da tako nešto „ranije nije postojalo".

Umesto sperme i jajnih ćelija, polazna tačka bile su matične ćelije, koje su reprogramirane tako da steknu potencijal da postanu bilo koja vrsta tkiva u telu.

Naučnici su zatim upotrijebili hemikalije, kako bi transformisali matične ćelije u četiri vrste ćelija koje se pojavljuju u najranijim fazama razvoja ljudskog embriona:

- ćelije epiblasta, koje postaju pravi embrion (odnosno fetus)

- ćelije trofoblasta, koje postaju placenta

- ćelije hipoblasta, koje postaju potporna žumančana kesa

- ekstraembrionalne ćelije mezoderma

Pomiješali su 120 ćelija u preciznom odnosu, a onda su se povukli i posmatrali.

Oko jedan odsto mješavine spontano je počelo da formira strukturu koja podsjeća na ljudski embrion, ali nije identična.

„U pravoj mješavini i pravom okruženju, proces jednostavno kreće", kaže profesor Hana.

„To je nejverovatan fenomen."

Naučnici su pustili modele embriona da rastu i razvijaju se, sve dok nisu postali uporedivi sa embrionom 14 dana nakon oplodnje.

U mnogim zemljama, ovo je zakonska granica do koje je dozvoljeno istraživanje embriona.

Smatra se da će modeli embriona omogućiti naučnicima da objasne kako nastaju različite vrste ćelija, da prate najranije korake u nastajanju ljudskih organa, kao i da bolje razumijju nasljedne ili genetske bolesti.

Ova studija pokazuje da se drugi dijelovi embriona neće formirati, ukoliko ih ne okružuju ćelije placente.

Čak se govori da bi ova saznanja mogla da poboljšaju uspjeh vantjelesne oplodnje, ukoliko se otkrije zašto neki embrioni ne uspijevaju.

Takođe, modeli bi mogli da se koriste za testiranje bezbjednosti lijekova koji se daju trudnicama.

Profesor Robin Louel-Bedž, koji istražuje razvoj embriona na Institutu Frensis Krik, kaže da modeli embriona „izgledaju prilično dobro i prilično normalno".

„Mislim da je sve urađeno kako treba, sve ima smisla i prilično sam impresioniran", kaže on.

Ipak, kako dodaje, nada se da će se stopa uspješnosti eksperimenta, koja iznosi jedan odsto, biti poboljšana.

Dodaje da će biti teško razumjeti zašto dolazi do neplodnosti ili pobačaja, ako model većinu vremena nije uspijevao da se sastavi.

Pravne nedoumice

Takođe se postavlja pitanje da li se razvoj embriona može pratiti uz pomoć modela starijeg od 14 dana.

To ne bi bilo protivzakonito, čak ni u Velikoj Britaniji, pošto se modeli embriona pravno razlikuju od embriona.

„Neki će to pozdraviti, drugima se neće dopasti", kaže profesor Louel-Bedž.

Profesor Alfonso Martinez Arijas, sa Odjeljenja za eksperimentalne i zdravstvene nauke Univerziteta Pompeu Fabra, kaže da bi to bio „najvažniji dio istraživanja".

„Po prvi put imamo vjernu imitaciju kompletne strukture [ljudskog embriona] od matičnih ćelija", nastalu u laboratoriji, „čime su otvorena vrata za proučavanje formiranja ljudskog tijela", dodaje.

Istraživači naglašavaju da ne bi bilo etički, niti zakonito, a vjerovatno i nemoguće dovesti do trudnoće uz pomoć modela embriona, sastavljenog od 120 ćelija, koji bi se uspješno implantirao u sluzokožu materice.