Šetnja do Strača je ugodna za ljubitelje prirode, pješake, bicikliste i zanimljiva za one sklone terenskoj nauci, istoričare, botaničare, geologe, paleontologe.
Od centra Trebinja do Starča je šest kilometara hoda, makadamski put je lagan, priroda nezagađena i mentalno opuštajuća - naročito u proljeće kad je vrijeme lijepo i kada je sve oživjelo, prolistalo, procvjetalo.
Piše: Miro Ilić
Austrougarska je gradila tvrđavu od 1910. do 1916. godine, ali je nije završila zbog poraza u Prvom svjetskom ratu.
Tvrđava Strač nije u potpunosti građena od klesanog kamena kao ostale austrougarske tvrđave po vrhovima brda iznad Trebinja. To je veliki, u brdo ukopan betonski bunker koji je u betonu kao kompozit koristio drobljeni kamen sa tog lokaliteta. Na vrhu su četiri kupole izlivene od gvožđa. Postoje arhivski podaci koji pokazuju da je izgradnja tvrđave koštala današnjih 60 miliona evra.
Iako se na internetu navodi da je tvrđava Strač na 750 m.n.v., prema topografskoj karti ona je na 705 metara. Tvrđava se nalazi jugoistočno od Trebinja i s nje se pruža pogled na Trebinje, Trebinjsku šumu, Petrovo polje i Zupce.
Strač na kamenu od drevnog mora
Prema Osnovnoj geološkoj karti, brdo Strač i okolina, morski su sedimenti taloženi početkom kasne epohe perioda krede, prije oko 93 miliona godina. To su krečnjaci, na površini sivi, a kad se razbiju unutrašnjost je boje bijele kafe, ponegdje sa smeđim inkluzijama što je posljedica glinovite primjese u krečnjaku.
Ranije sam te stijene površno pogledao i mislio da u njima nema fosila vidljivih okom. Ali, nedavno, uz stazu pri vrhu tvrđave, pronađen je veći (5 kg) i mali kamen sa fosilima školjki izumrlih rudista. Veliki kamen (dijelom odlomljen) je zaobljen kao šljunak dugo kotrljan vodom, ali na tvrđavi nema šljunka jer nije korišćen kao kompozit u betonu, nego drobljeni kamen sa brda. Čudno da ga ranijih godina nisam primijetio iako sam tuda prolazio. Takođe je tu pronađen primjerak sedimentarne breče.
Osim novopronađenih fosila na Straču, uz makadamski put od Strača do raskršća za tvrđave Golo Brdo–Strač (dionica duga 2,5 km prema Trebinju), nalaze se tri mala fosilna lokaliteta, dva su ranije pronađena. Jedan je na pola puta od Strača do raskršća, drugi je bliže raskršću i oba su sa fosilima rudista sličnim onima na Straču.
Uz stazu ispod raskršća je lokalitet sa fosilima izumrlih ostriga hondrodonti (trakasti presjeci) koje su ovdje živjele prije 93 miliona godina. Tada je ovaj dio Evrope pokrivalo suptropsko more, a danas su kamene gore u čijim stijenama su rijetko gdje ostale fosilizovane školjke.
Toplo, drevno more njihov je dom i sav život bilo,
Nestalo davno al' sjećanje na njih u kamen je skrilo.
Ruka ih drži, okreće, u okamenjene školjke gledam,
Sudbinom poslan da ih bar na tren zaboravu ne dam.
Šta Vi mislite o ovome?