Geološki detalji sa brda Crkvina (Video)

Osnovna geološka karta 1:100.000, list Trebinje, izdanje Saveznog geološkog zavoda (Beograd) iz 1967 godine - pokazuje da su stijene brda Crkvina iznad Trebinja sedimenti nastali taloženjem kalcijum-karbonata u toplom moru tokom rane epohe perioda krede i starosti su od 110 do 135 miliona godina. Stijene na vrhu brda su starosti oko 110 miliona godina, a prema zapadu i sjeveru do Trebišnjice, starost stijena ide unazad do 135 miliona godina.

Dijatomit

Na jugoistočnom obronku brda Crkvina stijene su starosti 110–115 miliona godina. Tu se među većinom krečnjačkih stijena mogu pronaći i one koje ne reaguju na sonu kiselinu. Karbonatne (krečnjačke) stijene reaguju, dok silikatne i još neke mineralne stijene ne reaguju. Prva pretpostavka je bila da su to glaukonitne stijene jer su sitno hrapave površine, lakše se lome čekićem i umrve, ali glaukonit je zelene do smeđe boje, a ove su svijetle, bijele.

Silikatni pješčar nije, evaporitne soli nisu. Ove stijene (i kamenje) imaju u sebi mikrokristale koji svjetlicaju na Suncu i vjerovatno je to dijatomit.

Dijatomit (kiselgur) je mekša silikatna sedimentna stijena sastavljena od bezbrojnih fosilizovanih ostataka dijatoma (dijatomeja), vrste fitoplanktona, mikroskopske jednoćelijske alge sa tvrdom školjkom (fristulom) izgrađenom od silike (silicijum dioksida).

Pri vrhu brda mogu se pronaći stijene slojevitih laporovitih krečnjaka čiji tamno-svijetli slojevi pokazuju različite uslove sedimentacije, odnosno promjenu paleoklime u dalekoj geološkoj prošlosti ovog područja koje je tokom perioda krede bilo suptropsko plitko more sa arhipelagom manjih ostrva.

Kalcit

Prilikom izgradnje kompleksa Hercegovačke Gračanice na vrhu brda Crkvina (400 m.n.v.), miniranjem i ravnanjem terena razvaljeni su gornji slojevi stijena što je pokazalo da je tu nekada postojala manja podzemna šupljina (pećina) u kojoj su nastali kalcitni speleotemi (pećinski nakit).

Ovakvi kalcitni oblici i slojevi nastaju u šupljinama stijena kao rezultat stvaranja, uglavnom hemijskim procesom i ponekad uz sadejstvo kalcimikroba. Zbog manje veličine nekadašnje podzemne šupljine, ovdje speleotemi nisu bili masivni i njihovi kalcitni fragmenti mogu se pronaći na površini. Uglavnom su smeđe boje koja dolazi od oksida gvožđa koji se nalazi u zemlji kao posljedica razgradnje gvožđem bogatijih minerala ili oksida gvožđa nastalog biogenim procesom mikroorganizama.

Mineral kalcit je čest u prirodi i glavni je sastojak sedimentnih stijena kao što su krečnjak, mermer i kreda. Može se pojaviti u kristalnom obliku i može se deponovati na površini tla i u pećinama. To je mekši mineral, na Mosovoj skali tvrdoće je 3 (talk je 1, dijamant je 10) i od njega se mogu izraditi ukrasni predmeti, nakit, bižuterija.

Kalcit je najčešći mineral trebinjskog područja i može se pronaći na površini trebinjskih brda i planina kao ostatak speleotema iz urušenih nekadašnjih podzemnih prostorija ili kao fragment travertina i sedre (bigar, siga) što pokazuje da je nekad davno postojao izvor vode na određenom lokalitetu.