2013-ta prozvana „godinom kometa“

Astronomi su još prošle godine najavili skori dolazak dvije sjajne komete pa je 2013-ta prozvana „godinom kometa“.

Tokom marta mjeseca, ako vremenske prilike dozvole, imaćemo prilike da posmatramo, čak i golim okom, kometu 2011 L4, koja je poznatija po svom nazivu: Pan-STARRS kometa. To ime nosi po opservatoriji sa koje je otkrivena  6. juna 2011-te godine. U početku, po otkriću, imala je sasvim mali prividni sjaj. Ali sa približavanjem Suncu i našoj planeti, počela je razvijati komu oko sebe, dobijati u sjaju i postala je vidljiva u amaterskim teleskopima sa južne Zemljine polulopte.

Šta su komete?

Komete su velike grudve sastavljene od stjena, prašine, vodenog leda, metana, amonijaka i drugih jedinjenja. Duboko u svemiru sav taj materijal se nalazi u kompaktnoj grudvi, u zamrznutoj čvrstoj strukturi. Ali kada kometa priđe bliže Suncu onda se njen materijal lagano topi, iz nje se oslobađaju gasovi i prašina i kometa razvija finu, nježnu maglu oko sebe koju zovemo koma. Samo tijelo komete može biti prečnika od svega nekoliko kilometara, a da koma bude znatno većih dimanzija. Oktobra meseca prošle godine koma komete Pan-STARRS procenjena je na 120.000 kilometara u prečniku. Pod uticajem Sunčevog zračenja kometa je počela da ispušta i svoj dugi rep. Treba imati na umu da je rep, osim u nekim specijalnim slučajevima, uvjek okrenut suprotno od Sunca.

Ova kometa se već uveliko vidi, ali je noću na južnoj Zemljinoj polulopti. Iz naših krajeva će se vidjeti od 10-og marta nisko na zapadnom nebu, sa prvim sumrakom i brzo će zaći za horizont. Zato ne treba okljevati, već je treba sačekati na zapadnom nebu da se pojavi čim Sunce zađe. Kometu ćemo vidjeti kao sjajnu zvjezdu prve magnitude, a toliki sjaj otprilike ima zvjezda Vega u sazvežđu Lire. Dakle, ako bude vedro vidiće se sasvim solidno i golim okom. Inače, kada su uslovi osmatranja dobri, golim okom se vide nebeski objekti do šeste magnitude. Pri ovom treba imati na umu da veća magnituda označava manji sjaj objekta – sjajnija je zvezda prve magnitude od zvjezde npr. pete.

Evo nekih bitnih podataka o kometu:

•     Kometa je prošla pored Zemlje na najbližem rastojanju  5. marta na 150 miliona kilometara

•     Biće najsjajnija između 8. i 12. marta sa magnitudom oko +1

•     Suncu će najbliža biti 10. marta – na oko 45 miliona kilometara što je bliže nego što se planeta Merkur približi Suncu. Srednje rastojanje Merkura od Suca je 58 miliona kilometara.

Odakle dolaze komete?

Dom kometa je Ortov oblak (naziv po holandskom astronomu Janu Ortu). To je najudaljenije područje Sunčevog sistema, na samoj ivici dejstva Sunčeve gravitacije. Ponekad, kada na primjer neka zvjezda prođe pored Sunčevog sistema, komete u Ortovom oblaku se uskomešaju a neka poleti i prema unutrašnjosti Sunčevog sistema. Pretpostavlja se da je kometa Pan-STARRS stigla iz Ortovog oblaka i da joj je za taj put trebalo više miliona godina. Drugi izvor kometa je Kujperov pojas (naziv po holandsko – američkom astronomu Džerardu Kujperu). Ovaj pojas se nalazi iza orbite planeta Neptun.

Inače ova kometa je neperiodična, a to znači da je nećemo više nikad vidjeti. Zapravo novi propračuni govore da će se ova kometa vratiti ponovo u naš komšiluk, tek za 110.000 godina.

Opservatorija Pan-STARRS

Pan-STARRS (Panoramic Survey Telescope and Rapid Response System) je astronomska opservatorija sa teleskopom promjera ogledala od 1,8 metara, smješena na vrhu planine Haleakala na visini od 3 kilometra, na drugom po veličini havajskom ostrvu Maui.

Crtež u dodatku predstavljaju položaj kometa na večernjem nebu u narednom periodu.

Trebinjsko Astronomsko Udruženje