Kada bi mogao da počne novi sistem ulaska u EU

Savjet Evropske unije usaglasio je u srijedu zajednički stav o uredbi kojom se omogućava državama članicama da tokom perioda od šest mjeseci postepeno uvedu Sistem ulaska i izlaska (EES), novi digitalni sistem za upravljanje granicama.

Iako ovom uredbom nije određen konkretan datum za početak rada EES sistema, njegova postepena primjena, kako pokazuje mapa puta agencije eu-Lisa, mogla bi da počne u oktobru ove godine.

EES sistem je IT sistem koji će digitalno biležiti ulaske i izlaske, podatke iz pasoša, otiske prstiju i fotografije lica državljana zemalja koje nisu članice EU, a putuju radi kraćeg boravka u neku od 29 evropskih zemalja.

Ovaj sistem, koji će zamijeniti trenutni sistem ručnog pečatiranja pasoša, odnosiće se i na građane BiH i Srbije kada prelaze granice EU.

Uredbom nije određen datum za početak postepenog uvođenja EES sistema jer to zahtijeva da Evropska komisija donese odvojenu odluku kada zakon stupi na snagu.

Međutim, ministri unutrašnjih poslova danas su odobrili i revidiranu mapu puta za uvođenje takozvane arhitekture interoperabilnosti, međusobno povezanog sistema IT alata koji se koriste za upravljanje granicom i sprovođenje zakona.

Prema mapi puta, koju je usvojio upravni odbor agencije eu-LISA, koja je zadužena za izgradnju IT infrastrukture, po stepena primjena EES sistema počeće u oktobru 2025. godine, dok će Evropski sistem putnih informacija i autorizacije (ETIAS) biti pokrenut u posljednjem kvartalu 2026. godine.

Sistem ETIAS, koji će se takođe primjenjivati na građane BiH i Srbije, zahtijevaće od  putnika da dobiju putnu dozvolu za EU, što će koštati sedam evra.

Kako se objašnjava u saopštenju Savjeta EU, u okviru fazne implementacije, države članice će postepeno primjenjivati EES sistem i raditi ka tome da se nakon prvih mjesec dana primjene obavi registracija najmanje 10 odsto graničnih prelaza.

U prvih 60 dana države članice mogu da koriste EES sistem bez biometrijskih funkcionalnosti, a nakon tri mjeseca trebalo bi da ga koriste i sa biometrijskim funkcijama na najmanje polovini svojih graničnih prelaza.

- Zemlje EU trebalo bi da postignu punu registraciju svih pojedinaca do kraja perioda postepenog početka rada EES. Do kraja ovog prelaznog perioda, države članice će takođe nastaviti sa ručnim pečatiranjem putnih isprava - navodi se u saopštenju Savjeta EU.

Takođe, kako uredba uzima u obzir različite potrebe država članica EU, njome se omogućava zemljama da postepeno primijene sistem, ako to žele, ili da počnu s njegovom potpunom primjenom od prvog dana, nakon što zakon stupi na snagu.

Ovaj dogovoreni opšti pristup  predstavlja osnovu za pregovore sa Evropskim parlamentom, koji je još u procesu usaglašavanja svog stava.

Za formalno usvajanje zakona potrebno je da Savjet i Evropski parlament usaglase zajednički stav.

Savjet EU za pravosuđe i unutrašnje poslove u oktobru 2023. godine podržao je planove za pokretanje EES sistema krajem 2024. godine, a nakon što taj rok nije ispoštovan, Evropska komisija predložila je njegovo postepeno uvođenje.

Za postepeni početak rada novog sistema bila je neophodna nova uredba, imajući u vidu da aktuelna uredba o EES zahtijeva od svih država članica traži da počnu da koriste ovaj sistem istovremeno i u potpunosti.

Kada  stupi na snagu, EES sistem će omogućiti državama članicama EU pristup u realnom vremenu ličnim podacima državljana zemalja koje nisu članice EU, njihovoj istoriji putovanja i informacijama o tome da li se pridržavaju odobrenog perioda boravka u šengenskom prostoru.

Iz Saveta EU tvrde da će EES sistem značajno smanjiti vjerovatnoću prevare i prekoračenja identiteta, jačajući bezbjednost šengenskog prostora.

Evropski komesar za unutrašnje poslove i migracije Magnur Bruner nije želio na konferenciji za novinare da spekuliše o konkretnim datumima za početak primjene EES sistema, dok je  ministar unutrašnjih poslova i administracije Poljske Tomaš Sjemonjak, po dolasku na sastanak, rekao da je cilj da uvođenje ovog sistema počne u oktobru.

- Veoma sam zadovoljan što je tokom poljskog predsjedavanja Savetom EU, koje je fokusirano na pitanja bezbjednosti, bilo moguće napraviti tako značajan napredak u kontroli i zaštiti naših spoljnih granica. Usvojeno rješenje je, s jedne strane, fleksibilno, a s druge strane garantuje sigurnost migracionih tokova - rekao je Sjemonjak.

Sistem EES primjenjivaće Austrija, Belgija, Bugarska, Hrvatska, Češka, Danska, Estonija, Finska, Francuska, Nemačka, Grčka, Mađarska, Island, Italija, Letonija, Lihtenštajn, Litvanija, Luksemburg, Malta, Holandija, Norveška, Poljska, Portugal, Rumunija, Slovačka, Slovenija, Španija, Švedska i Švajcarska, dok će se na Kipru i u Irskoj pasoši i dalje ručno pečatirati.  

Odobrenje za putovanje preko sistema ETIAS tražiće sve zemlje koje će primjenjivati i EES sistem, ali i Kipar.

Tokom sastanka Savjeta EU za unutrašnje poslove razgovarano je i o Šengenskom prostoru, posebno  povećanju efikasnosti sistema za povratak, kao i o migracijama i unutrašnjoj bezbjednosti EU.