Šta je Al Aksa i zašto je žarište sukoba

Džamija Al Aksa u okupiranom Istočnom Jerusalimu još jednom se našla u središtu bliskoistočnog sukoba.

Izraelska policija sprovela je raciju u džamiji u koju se zatvorila grupa Palestinaca. Na snimcima objavljenim na društvenim mrežama vidi se kako Palestinci u džamiji vatrometima i kamenicama gađaju policiju koja interveniše i prebija neke od njih pendrecima.

Ta akcija izraelske policije izazvala je žestoke reakcije na Zapadnoj obali, u pojasu Gaze i širom zemalja sa većinskim muslimanskim stanovništvom.

Zašto je toliko važna?

Al Aksa se nalazi u središtu Starog grada u Jerusalimu, na brdu koje muslimani zovu Al Haram Al Šarif - Plemenito svetilište. Na ovom mjestu se nalaze dva sveta muslimanska mjesta - Kupola na steni i džamija Al Aksa, koja je izgrađena u osmom vijeku.

Cio kompleks se često u javnosti naziva džamijom Al Aksa. Jevreji ovaj kompleks koji se prostire na 14 hektara zovu Hramovna gora. Za muslimane je Al Aksa treća najsvetije mjesto islama, poslije Meke i Medine.

Na ovom mjestu muslimani iskazuju poštovanje brojnim ličnostima koje smatraju prorocima, kao što su Ibrahim (Abraham), Davud (David), Sulejman (Solomon), Iljas (Ilija) i Isa (Isus).

Muslimani vjeruju da je prorok Muhamed odveden iz Meke u Al Aksu, odakle se uzdigao u raj tokom jedne noći 620. godine. Ista lokacija, Hramovna Gora, predstavlja najsvetije mjesto u judaizmu. Jevreji vjeruju da je kralj Solomon tu izradio prvi hram prije 3.000 godina.

Na tom mjestu je izgrađen i drugi jevrejski hram koji su Rimljani uništili 70. godine nove ere.

Ko danas upravlja kompleksom?

Izrael je osvojio kompleks Al Akse 1967. tokom rata sa arapskim susedima i anektira ga zajedno sa ostatkom Istočnog Jerusalima i obližnjim dijelovima Zapadne obale. Ove oblasti su u tom trenutku bile pod kontrolom Egipta i Jordana, a potezi Izraela nikada nisu međunarodnom priznati.

Hašemitski kralj Jordana je zvanični čuvar muslimanskih svetinja i kompleksa Al Akse. On imenuje članove zadužbine zvane Islamski vakuf koji nagledaju kompleks.

Prema dugogodišnjem sporazumu, nemuslimani mogu da posjete lokaciju Al Akse, ali samo muslimanima je dozvoljeno da se mole. Glavni rabinat Izraela zabranjuje Jevrejima da uđu u kompleks na Hramovnoj gori jer se smatra previše svetim da bi mogli da gaze po njemu.

Prema pravilima izraelske vlade, hrišćani i Jevreji smiju da posećuju ovo mjesto samo kao turisti, i to samo četiri sata dnevno, pet dana u nedjelji.

Jevreji se mole kod Zida plača, ispod Hramovne gore, za koji se vjeruje da je posljednji sačuvani ostatak Solomonovog hrama.

Koji su sve sukobi izbili u Al Aksi?

Godine 2000, Arijel Šaron, tadašnji lider najveće izraelske opozicione stranke, došao je u kompleks sa grupom desničarskih poslanika Likuda.

"Hramovna gora je u našim rukama i ostaće u našim rukama. To je najsvetije mjesto u judaizmu i svaki Jevrejin ima pravo da posjeti Hramovnu goru", rekao je Šaron tada.

Palestinci su protestovali, došlo je do sukoba sa policijom koji su prerasli u Drugu palestinsku intifadu (ustanak). Taj događaj poznat je kao Intifada Al Akse. Tokom ove intifade stradalo je oko 3.000 Palestinaca i oko 1.000 Izraelaca.

U maju 2021, Palestinci su protestovali protiv iseljenja nekih porodica iz kvarta Šeik Džara u Jerusalimu. Nedugo poslije, demonstranti su se sukobili sa izraelskom policijom u kompleksu Al Akse. Povrijeđeno je više od 160 Palestinaca i 17 policajaca. Kao odgovor na poteze policije, islamistička grupa Hamas je iz pojasa Gaze raketirala Izrael, što je izazvalo sukob koji je trajao 11 dana.

Prošle godine, prvi put poslije tri decenije poklopili su se islamski sveti mjesec Ramazan i tronedjeljeni jevrejski praznik Pesah. Viđene su nasilne scene kada je izraelska policija raščistila dvorište kako bi jevrejski posjetioci ušli u kompleks.

Policija je tada saopštila da su pojedini Palestinci sa kompleksa bacali kamenice ka Zidu plača.

U najnovijem incidentu, policija je sprovela raciju u Al Aksi uz obrazloženje da su se unutra zatvorili "provokatori". Policija je saopštila da su njene pripadnike gađali kamenicama i vatrometima. Palestinci su optužili izraelsku policiju da je koristila šok bombe i suzavac i da je u sukobima povrijeđeno 50 ljudi.

Protesti su počeli zbog navoda o najavama pojedinih organizacije esktremnih Jevreja da žele da izvedu ritual žrtvovanja koze na Hramovnoj gori uoči Pesaha. Taj ritual se praktikovali Jevreji u biblijsko vrijeme, prije nego što su im Rimljani uništili hram. Izraelska policija i vjerske vlasti saopštile su da neće dozvoliti takvu ceremoniju.

Benjamin Netanjahu, premijer Izraela, istakao je da "policija mora da djeluje tako da sačuva red, slobodan pristup pripadnicima svih religija, kao i status-kvo Hramovne gore".

Islamski vakuf je policijsku raciju nazvao "očiglednim kršenjem identiteta i funkcije džamije kao mjesta na kojem se mole samo muslimani". Izraelski mediji objavili su da su palestinski ekstremisti u znak odmazde iz Gaze ispalili više od 30 raketa