Ultrazvučni pregled karotida spasava od šloga

Ultrazvučni pregledi bi značajno smanjili oboljevanje i smrtnost zbog moždanog udara, smatra dr Dragan Vasić, specijalista interne medicine i angiologije iz Kliničkog centra Srbije.

On ističe da trenutno u Srbiji postoji sedam puta manje operativnih zahvata na karotidnim arterijama, ako se porede intervencije po broju stanovnika u SAD i Evropskoj uniji. A upravo je to značajno kako bi se predupredila pojava šloga, koji je najveći uzročnik smrti mlađih žena u Srbiji.

– Ukoliko bismo radili ultrazvučni skrining opšte populacije u Srbiji, suženja karotidnih arterija veća od 50 odsto bila bi otkrivena kod 175.000 ljudi, odnosno prevalenca bi bila 2,5 odsto. Suženja arterija gdje je potrebna operacija sigurno bi bila utvrđena kod 20.000 osoba – pojasnio je dr Vasić, koji je nedavno na poziv delegata Evropskog parlamenta kao predsjednik Udruženja angiologa Srbije u svom izlaganju u Briselu istakao značaj problema nepostojanja skrining programa za karotidnu bolest u Srbiji.

A šta su zapravo karotidne arterije i zašto je važno pratiti njihovo stanje? Riječ je o arterijskim krvnim sudovima koji nose krv bogatu kiseonikom od srca i pluća do mozga, u kome se nalaze centri za govor, mišljenje, čula, motoriku...

Postoje dvije karotidne arterije, tj. po jedna na svakoj strani vrata. Njihove pulsacije mogu da se osjete pod prstima ruke neposredno ispod donje vilice.

Bolest karotidnih arterija podrazumijeva njihovo suženje ili stenozu, u najvećem broju slučajeva prouzrokovano aterosklerozom, stvaranjem naslaga sastavljenih od holesterola, zapaljenskih ćelija i kalcijuma.

Kada dostignu kritičnu dimenziju ovi plakovi smanjuju ili potpuno prekidaju priliv krvi u mozak.

Faktori rizika za karotidnu bolest su genetika, ateroskleroza kod bliskih članova porodice, životna dob, visoke vrijednosti holesterola, pušenje cigareta, visok krvni pritisak, šećerna bolest, gojaznost, fizička neaktivnost.

– Nekada se karotidna bolest razvija bez jasnih manifestacija. Ukoliko osoba ima rizik za razvoj karotidne bolesti važno je da ide na redovne preglede kod ljekara opšte medicine, to jest na pregled stetoskopom (auskultacija) arterija vrata. Zvuk koji ukazuje na poremećen protok krvi, „šum” koji se čuje uz pomoć stetoskopa nad karotidnim arterijama na vratu, može da ukaže na postojanje karotidne bolesti. Međutim, šum nad arterijama vrata nije uvijek prisutan iako postoji suženje arterija visokog stepena – napominje dr Vasić i ističe da se često javljaju znaci koji upozoravaju na opasnost od razvoja šloga.

Oni se nazivaju prolaznim ishemijskim atacima (TIA). Razvijaju se onda kada priliv krvi u mozak bude prekinut samo za kratko vreme, tako da se u narednom periodu snabdijevanje mozga krvlju normalizuje.

Najčešći znaci su iznenadni gubitak ili zamućenje vida na jednom ili na oba oka, slabost, oduzetost ili utrnulost jedne polovine lica, jedne ruke ili noge, nejasan ili otežan govor, nerazumijevanje govora drugih osoba, gubitak koordinacije, vrtoglavica, nesvjestice. Kod osobe koja je ovo imala postoji 10 i više puta veća vjerovatnoća da će u narednom periodu doći do razvoja šloga.

Oko 10–15 odsto svih pacijenata koji su prvi put imali moždani udar, a prethodno nisu liječeni, patili su od suženja arterija, a da to nisu znali.

Zato je kolor dopler pregled krvnih sudova vrata najvažniji u primarnoj dijagnostici, ali i u skriningu i praćenju vaskularnih bolesti. Dodatna invazivna procedura, s prikazom krvnih sudova vrata je karotidna angiografija, koja podrazumijeva ubacivanje kontrasta i „vizuelizaciju” pod rendgenskim zracima.

– Neki pacijenti dobijaju lijekove, a neki moraju na operaciju. Promjena životnih navika podrazumijeva prestanak pušenja, kontrolu krvnog pritiska, sniženje vrijednosti holesterola u krvi, liječenje šećerne bolesti i srčanih oboljenja, korekciju tjelesne težine, smanjenje unosa masnoća životinjskog porijekla i soli i redovnu fizičku aktivnost.

Kada je riječ o lijekovima, tu su oni koji sprečavaju sljepljivanje trombocita (antiagregacioni lijekovi), a u nekim slučajevima i medikamenti koji sprečavaju formiranje krvnih ugrušaka – antikoagulantni lekovi.

U strogo odabranim slučajevima tu su lijekovi koji omogućavaju razgradnju već stvorenih krvnih ugrušaka u krvnim sudovima i na taj način ponovno „otpušavanje” krvnih sudova (takozvana trombolitička terapija) – kaže dr Vasić.

Ukoliko kod osobe postoji značajno suženje karotidnih arterija neophodno je uklanjanje aterosklerotskih naslaga (plakova) hirurškim putem i na taj način uspostavljanje normalnog priliva krvi u mozak.

Hirurške procedure podrazumijevaju takozvanu karotidnu endarterektomiju i stavljanje „mrežice” (stenta) u karotidne arterije.