Herceg-Novi: Na Svetog Savu otkrivanje spomenika grofu Savu Vladislaviću

Herceg-Novi je lijepi grad u Bokokotorskom zalivu koji dodiruje obale Jadranskog mora i koji vijekovima stoji u spoju mediteranskog plavetnila, bujne vegetacije, istorijskog nasljeđa i gostoljubivosti domaćina.

Tvrđava Forte Mare gorda u neponovljivoj ljepoti, baca sjenku na dio zaliva na Škveru koji odnedavno krasi spomenik kralja Tvrtka. Od ponedjeljka i Savinu i Tvrtkov grad krasiće još jedan spomenik. Naime, Društvo srpsko-ruskog prijateljstva sa svojim donatorima na Toploj, ispred crkve Svetog Vaznesenja, podiže spomenik grofu Savi Vladislaviću. Riječ je o čuvenom vojskovođi i diplomati za koga se tvrdi, ali ne sa tačnom konstatacijom, da mu je možda rodni grad upravo Herceg-Novi. Ali bez obzira da li se rodio u Gacku, Foči ili Herceg-Novom  Sava Vladislavić je zadužio Herceg-Novi i njegov hram Svetog Vaznesenja koji je prošle godine proslavio tri vijeka od podizanja, a jedan od njegovih najvećih donatora je uprvo bio ovaj poznati ruski grof, diplomata i obavještajac. Vladislaviću je i pjesnik Jovan Dučić posvetio cijeli roman jer je smatrao da Dučića porodica potiče od gatačkih Vladislavića iz Jasenika kod Gacka čiji je najpoznatiji izdanak grof Sava Vladislavić.

Herceg- Novi dobija još jedan spomenik, a  u planu su da se u skorije vrijeme u Zelenici podigne spomenik popu Savu Nakićenoviću i na Škveru, pored rodne kuće, spomenik jednom od najvećih katoličkih svetaca Bogdanu Leopoldu Mandiću.

Za podizanje spomenika Vladislaviću i popu Nakićenoviću sredinom januara stiglo je i odobrenje od nadležnog ministarstva.  Ne dobijanje zakonom potrebne dokumentacije bio je razlog što je spomenik Savi Vladislaviću od jesenas bio u maloj crkvi na Toploj.

Na Svetog Savu njegov imenjak „ilirski grof“, kako je sebe naziva Vladislavić, dobiće spomenik  koji će biti vječni čuvar svoje crkve Svetog Vaznesenja na Toploj.

Grof Sava Vladislavić bio je jedan od najpoznatijih diplomata 18. vijeka. Gdje je rođen istoričari se i dalje spore. Da li je to Herceg-Novi, Dubrovnik, Gacko ili Foča teško je odgonetnuti. I godina njegovog rođenja takođe je nepoznanica. Da li je to 1664. godina kako tvrdi njegov najbolji biograf poznati pjesnik Jovan Dučić ili 1670. godina,  nije toliko ni bitno. Bitno je da je taj čovjek ostavio duboke korijene u istoriji srpskog naroda Hercegovine i Boke, odnosno Rusije. Tako da nije ni čudo što su Srpsko- rusko društvo i Srpsko-ruski klub, čije ime nosi,  poveli akciju da se donacijama u najvećem dijelu u Rusiji Herceg-Novom podigne spomenik ovom nesvakidašnjem čovjeku kome se divi čitav svijet. Rusi posebno.

No ovom prilikom treba reći da spomenik Savi Vladislaviću na Toploj nije prvi.

Danas u Rusiji u  Šliselburgu, pored spomenika ruskom caru Petru Velikom, stoji i spomenik Srbinu, grofu Savi Vladislaviću Raguzinskom. Vladislavić je bio jedan od prvih Petrovih saradnika, veliki diplomata, osnivač ruske obavještajne službe, a Rusi ga i danas slave zbog takozvanog Kjahtinskog sporazuma koji je regulisao granicu sa Kinom. Granica bi, da nije bilo „ilirskog grofa“, bila mnogo dublje  na ruskoj teritoriji, pa je Raguzinski Rusiji „poklonio“ pojas zemlje dug 6.000 i širok 100 kilometara.Tadašnja vladarka Rusije carica Katarina mu je tom prilikom zahvalila mnogobrojnim poklonima (Petar je već bio umro), a današnji stanovnici te oblasti će mu podići spomenik.  U Kjahti, u ruskoj republici Burjatiji, nedaleko od Mongolske ( u Savino vrijeme  Mongolija je pripadala Kini) granice već stoji spomen ploča, a pripreme  za postavljanje spomenika su u završnoj fazi. Taj grad je Sava osnovao nazvavši ga Troickosavski. U njemu je sagradio crkvu Svetog Save Nemanjića. Ime Kjahta grad je dobio mnogo kasnije. U tom mjestu, nedaleko od Bajkalskog jezera, i danas postoji crkva, ali ruinirana. Uskoro će biti obnovljena i ponovo će zablistati starim sjajem kakav je imala kada je Kjahta bio grad na „putu čaja“ u kome je na jednom mjestu živjelo najviše bogataša na svijetu.

Brojni putopisci, kada obilaze ove gradove, napominju da na ulazu u Kjahti  stoji i kamen legenda koja kaže da je Sava bacio kamen na to mjesto i rekao „Ovdje će biti grad“. I bi grad. I sad stoji tu u slavu Save Vladislavića i Svetog Save, i Rusi zato obavezno dodaju pridjev „srpski“.

Treba da se zna i da je grof Sava Vladislavić onaj čovjek koji je jednom prilikom u Carigradu kupio etiopiskog roba Ganibalda i poklonio ga ruskom caru Petru Velikome. Taj Ganibald je bio Puškinov pradjeda. Danas mnogi hroničari, i Puškinovog života i života Save Vladislavića, kažu da ovom Srbinu Rusi treba da se zahvale za svog velikog pjesnika za koga kažu: “Puškin je naše sve!“.

Sava Vladislavić je dao veliki doprinos i u reformama cara Petra Velikog i razvoju Rusije, ali Petrova želja da od Rusije stvori najsavremeniju državu koja bi bila na nivou Engleske i reforme koje su za to bile potrebne, nailazile su na velike otpore.

Ovaj poklon gradu Herceg-Novom od „pravoslavne braće“ iz Rusije  samo je jedan korak ka jačanju veza između ovog našeg kraja i majke Rusije.  To je bila želja grofa Save Vladislavića i na dan Svetog Save,  njegovog uzora i njegovog  životnog putovođu,  „ilirski grof“ svojim spomenikom stiže odakle je krenuo u svijet.