U najstradalnijem selu Evrope - Prebilovcima, privode se kraju radovi na izgradnji hrama Hristovog vaskrsenja u kome će biti sahranjene mošti prebilovačkih novomučenika, koje su tokom Drugog svjetskog rata na najsvirepiji način pobile ustaše, kako bi zatrli trag Srbima sa ovog prostora.
U Prebilovcima, svetoj zemlji stradalnog srpskog roda, 74 godine poslije, dešava se vaskrsenje, gdje kosti Svetih prebilovačkih novomučenika, kanonizovanih od Sinoda srpske pravoslavne crkve prošle godine, čekaju da konačno nađu ovozemaljski mir.
S vaskrsom i pobjedom života nad smrću, vaskrsava i selo Prebilovci, njegovi žitelji i cijeli srpski narod. U ovom selu danas živi šezdesetak Srba-povratnika, koji su obnovili vjekovna ognjišta iz kojih ponovo dime odžaci.
Miladin Ekmečić, povratnik u selo Prebilovci, kaže da je izgradnja hrama u njegovom rodnom selu vječni mir za kosti mučenika, nakon dugo godina ćutanja.
"Izgradnja hrama i dolazak patrijarha Irineja doprinijeće da se i druge porodice vrate u Prebilovce, a za prebilovačku omladinu značajno će biti i ako se izgrade najavljeni sportski kompleksi", kaže Ekmečić, dodajući da se od povratka u Prebilovce bavi poljoprivredom i stočarstvom.
On je apelovao na neženje u Prebilovcima da se žene i stvaraju porodicu, ističući da bez djece nema opstanka i da bez naraštaja nema na kome svijet da počiva.
"Kada sam se vratio u Prebilovce sa bratom, svojim rukama smo obnovili kuću. Trinaest godina moja djeca nemaju nikakvih problema, školuju se u Čapljini i Mostaru. Samo se mora zaraditi novac, kako bi se moglo živjeti", istakao je Ekmečić, čiju su babu, očevu prvu ženu i njihova tri sina pobile ustaše.
Njegov sin Bojan kaže da je mnogo ljepše i lakše živjeti sada u Prebilovcima, nego na samom povratku kada nisu imali ni vodu ni komšije.
"Uz novi hram osjećamo jednu novu sigurnost. Kada uđem u crkvu rekao bih da nije u našem selu. Izgleda sveto i lijepo", kaže Bojan, koji strudira Poljoprivredni fakultet u Mostaru.
Veliki podstrek u izgradnji prebilovačkog hrama, pored vladike zahumsko-hercegovačkog i primorskog Grigorija, dao je i paroh čapljinski Marko Gojačić, koji u razgovoru za portal TrebinjeLive ističe značaj izgradnje hrama Hristovog vaskrsenja, dolazak patrijarha i arhijereja, ali i duhovni vaskrs i snagu sadašnjih i budućih mještana sela Prebilovci.
"Ovo je veoma važan događaj za ovo selo, ali i čitavu Dolinu Neretve koja je mnogo stradala u proteklim ratovima. Dolazak patrijarha daće jednu duhovnu snagu mještanima, ali i svim ostalim ljudima, jer njegova ličnost daje sigurnost i vjeru za obnovom života i kuća", kaže otac Gojačić.
On ističe da obnova Prebilovaca predstavlja i obnovu samih nas, napominjući da su svi dobri ljudi vidjeli potrebu da pomognu izgradnju hrama, doprinesu i ulože svoj trud kako bi se ova crkva izgradila i digla iz pepela.
"Čućete priču o stradanju, ali ljudi su više usmjereni na vaskrsenje, zbog čega se i gradi ova crkva. Ima petnaestero djece /osnovci, srednjoškolci, studenti/, a očekujemo i povratak još porodica u Prebilovce. Pored crkve obnavlja se i život, što je najvažnije", riječi su oca Gojačića.
Do 8. avgusta očekuje se završetak partera, ozelenjavanje površina, stavljanje u funkciju sistema za navodnjavanje i javne rasvjete, freskopisa i podova.
Vrijedni neimari, te pripadnici Oružanih snaga, mehanizacije trebinjskog HET-a i mnogih drugih, užurbano i na temperaturama preko 35 stepeni Celzijusa neprestano rade kako bi 8. avgusta sve bilo spremno za osvećenje hrama, prenos moštiju svetih Prebilovačkih mučenika, dolazak srpskog patrijarha Irineja i, kako se očekuju, dolazak i do 10.000 ljudi.
Za Mirka Stajića, neimara iz Nevesinja, veliko je zadovoljstvo što radi na hramu u Prebilovcima, ističići da se uz Božiju pomoć sve može uraditi i izdržati.
"Malo je poteško raditi, ali sa nekim zadovoljstvom radimo kako bi radovi dobro tekli. Veće su vrućine i umor nego rad, ali sve u svemu dobro ide", kaže Stajić.
PREBILOVCI, SIMBOL STRADANJA I POMIRENJA
Početkom avgusta 1941. godine za nekoliko dana ustaše su, na čelu sa zloglasnim Ivanom Jovanovićem zvanim Crni, ubile više od 800 srpskih civila, među njima i veliki broj djece do 14 godina.
Živu djecu i žene bacali su u jame rugajući se odozgo, a žrtve su padale jedne preko drugih.
O zločinima na 20 kilometara od Jadranskog mora, u neposrednoj blizini ušća Bregave u Neretvu, najbolje svjedoče i stihovi pjesme zločinaca:
"Paveliću, šta ćemo od Srba?
Vež' u lance, bacaj u Šurmance!? i
Srpske su pogašene svijeće,
Upalit' se više nikad neće".
Iako se od zvaničnika ne mogu čuti riječi o imenima zločinaca, za najkrvavije zlodjela u Prebilovcima i dolini Neretve osumnjičeni su i lokalni fanatizovani hercegovački fratri, mahom đaci širokobriješke franjevačke gimnazije, o čemu govore i brojne izjave i svjedočenja.
Cijelo ovo područje je nakon Drugog svjetkog rata bilo pod prismotrom agenata jugoslovenske OZNE, kasnije UDBE, koji su kontrolisali da neko od Prebilovčana ne bi otkopavao jame u kojima su bačeni njihovi najmiliji.
Svako ko je pokretao takvu akciju bio je hapšen, jer je to "narušavalo bratstvo i jedinstvo". Te jame sa srpskim žrtvama su 1961. godine zabetonirane, a pored njih je Savez partizanskih boraca BiH podigao bijele granitne stubove, kao spomenik gdje je ispisana poruka na latinici u kojoj se spominje ustaški i fašistički teror, ali ne sva imena, broj i nacionalnost žrtava.
Tek sredinom 1970-ih godina rodbina žrtava dolazi organizovano za Ilindan i posjećuje mjesta stradanja, dok sveštenicima SPC nije dozvoljeno držanje parastosa.
U ljeto 1990. godine, pokreće se akcija za iskopavanje kostiju srpskih žrtava u jamama na područiju Čapljine, Mostara, Livna, Duvna, Stoca... Tom prilikom su izvađene kosti od 4.000 srpskh žrtava sa tri velika stratišta iz perioda 1941-1945.
Dana 24. novembra 1990. godine u Prebilovcima pred školom bili su preneseni kosturni ostaci, koji su 4. avgusta 1991. godine sahranjeni u kripti crkve.
Parastos je tada držao patrijarh Pavle. Iste godine objavljen je i dokumentarni film "Evo naše djece" o mučeničkom stradanju Srba u Prebilovcima, otvaranju jame, sahrani i svedočanstvima potomaka, reditelja Zdravka Šotre.
Nažalost, u zločinačkoj akciji "Čagalj", u kojoj su učestvovale ratne jedinice bosanskih Hrvata i vojska Hrvatske, pod komadom generala Janka Bobetka, 7. juna 1992. napadnuta su srpska naselja na lijevoj obali Neretve, pa tako i Prebilovci, koje su spalili i srušili do temelja.
Na pravoslavni hram Sabora srpskih svetitelja je bačena velika količina eksploziva, pa su dijelovi razbacani i 150 metara od crkve.
Kasnije je tu napravljena deponija za odlaganje komunalnog otpada koja je tek 2002. uklonjena.
S druge strane, Prebilovci su danas i simbol pomirenja naroda na ovim prostorima.
LITURGIJA POČINJE U 8.00 ČASOVA
Svetu arhijerejsku liturgiju i osvećenje hrama u Prebilovcima obaviće Njegova svetost patrijarh srpski Irinej, uz sasluženje dvadesetak arhijereja SPC i drugih bratskih pravoslavnih crkava.Za 8. avgust u 7.00 časova predviđeno je prenošenje moštiju Svetih prebilovačkih novomučenika u kriptu hrama Hristovog vaskrsenja, nakon čega će, u 8.00 sati, početi služenje liturgije.
Na osvećenju se očekuje i prisustvo predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika, koji je i jedan od ktitora hrama, ministara, predstavnika diplomatskog kora…
U Prebilovcima se očekuje i dolazak srpskog premijera Aleksandra Vučića, kao i velike mjere obezbjeđenja.
Šta Vi mislite o ovome?